Γράφει ο Αλέξης Σταμάτης
Σκεφτείτε την ταινία Apocalypse Now και τη φράση του Κουρτς: «Η φρίκη… η φρίκη». Σήμερα, αυτή η «φρίκη» δεν εμφανίζεται στα όρια του πολιτισμού, σε κάποια ζούγκλα, αλλά στην παλάμη μας, συμπιεσμένη σε μια οθόνη εξίμισι ιντσών.
Δεν χρειάζεται να ζούμε στον πόλεμο ή στην ακραία φτώχεια – η ροή των ειδήσεων και των αναρτήσεων φροντίζει να μας προσφέρει ένα απεριόριστο μενού εικόνων που υποκαθιστούν την εμπειρία της πραγματικής συντριβής.
Η φρίκη στην οθόνη είναι διπλά παραμορφωμένη: πρώτον, επειδή είναι ήδη επιμελημένη – έχει περάσει από φίλτρα, λεζάντες, μοντάζ – και δεύτερον, επειδή τη λαμβάνουμε σε συνθήκες άνεσης.
Δεν είναι μια κραυγή που εισβάλλει στη ζωή μας, αλλά μια ειδοποίηση που γλιστράει στο ατέρμονο scrolling. Οταν η φρίκη καταναλώνεται μαζί με τον πρωινό καφέ, γίνεται μέρος της καθημερινής ρουτίνας, όπως το να τσεκάρεις τον καιρό ή τα χρηματιστήρια.
Η ίδια η οθόνη λειτουργεί ως μηχανισμός μετατροπής: το αίμα γίνεται pixel, η κραυγή κυματομορφή, ο θάνατος περιεχόμενο. Κι εμείς; Παίζουμε τον ρόλο του θεατή που ξέρει ότι η εικόνα είναι πραγματική, αλλά επιλέγει να την αντιμετωπίσει σαν αφήγηση.
Ετσι, η φρίκη χάνει το ηθικό της βάρος και αποκτά ανταλλακτική αξία: επιδοκιμασίες, κοινοποιήσεις, θεάσεις. Ακόμη και ο αποτροπιασμός υπολογίζεται πια ως «αλληλεπίδραση».
Αυτό που είναι πιο ανησυχητικό δεν είναι ότι η φρίκη υπάρχει στις οθόνες μας – υπήρχε πάντα στην τέχνη, από τα μεσαιωνικά τρίπτυχα έως την Γκερνίκα του Πικάσο – αλλά ότι σήμερα δεν υπάρχει έξω από αυτές.
Οταν η φρίκη δεν μεσολαβείται από οθόνη, σχεδόν δεν αναγνωρίζεται ως πραγματική. Το βίντεο ενός βομβαρδισμού γίνεται απόδειξη ότι κάτι συνέβη – χωρίς αυτό, η εμπειρία μοιάζει ελλιπής.
Η ειρωνεία είναι ότι οι οθόνες υπόσχονται «να μας προστατεύσουν» από τον κόσμο, ενώ στην πραγματικότητα μας τον επιστρέφουν σε μια εθιστική μορφή. Μας πείθουν πως κρατάμε την απόσταση ασφαλείας, ενώ έχουμε παραδοθεί στο βλέμμα τους.
Οπως στο Blue Velvet του Λιντς, σηκώνουμε το γρασίδι της προαστιακής ηρεμίας και από κάτω βρίσκουμε τα έντομα που βρυχώνται. Μόνο που τώρα δεν χρειάζεται καν να σκύψουμε – το έντομο έρχεται σε υψηλή ανάλυση εκεί που καθόμαστε.
Η φρίκη, λοιπόν, δεν είναι πια το σημείο ρήξης του πολιτισμού. Είναι το wallpaper του. Το διακοσμητικό μοτίβο των ημερών μας.
Και όσο πιο φυσιολογικά την αποδεχόμαστε, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να θυμηθούμε ότι κάποτε υπήρχε η δυνατότητα της αγωνίας να μας ταράξει, να μας ξεβολέψει πραγματικά. Γιατί η φρίκη χωρίς ρωγμή, χωρίς ρήξη, παύει να είναι προειδοποίηση – γίνεται ταπετσαρία.
Πηγή: tovima.gr
