Γράφει ο Νικόλας Σεβαστάκης
Τώρα που κηδεύθηκε ο Πάπας, μπορούμε να παραδεχθούμε, ανοιχτά, κάποια πράγματα, έχοντας δει και ακούσει γνώμες γι’ αυτόν σε όλο το μήκος της 12χρονης θητείας του: λοιπόν δεν αγαπήθηκε «από όλους» και ούτε καν κέρδισε τη «συμπάθεια όλων». Δύο τουλάχιστον παρατάξεις δημόσιας γνώμης δεν είχαν τα καλύτερα αισθήματα για τον εκλιπόντα. Η διεθνής (και εγχώρια) Ακρα Δεξιά και γενικότερα εκείνος ο κόσμος που είδε στους παπικούς εκσυγχρονισμούς το πνεύμα ενός woke προοδευτισμού, μιας δικαιωματικής και φιλο-μεταναστευτικής αίρεσης.
Δεν ήταν όμως μόνο αυτή η κατηγορία που είχε κακές διαθέσεις απέναντι στον Φραγκίσκο. Μια άλλη μερίδα επικριτών του προερχόταν από τον συμβατικό φιλελεύθερο και έως τον κεντρώο χώρο. Κυρίως όσοι-ες βλέπουν λαϊκισμό και αντιδυτικισμό σε κάθε επίμονη αναφορά στο θέμα των φτωχών, στις ανισότητες ή στα προβλήματα των χωρών του Νότου. Οι εκκλήσεις του Φραγκίσκου για την ειρήνη, η ευαισθησία του και για την οδύνη των Παλαιστινίων, οι αιχμηρές του θέσεις (με τον τρόπο του) στις κερδώες και οικονομίστικες λογικές, όλα αυτά προξενούσαν μια κάποια δυσανεξία.
Παρά το ότι έμεινε μέσα στο καθολικό δόγμα σε σημαντικά ζητήματα (αντισύλληψη, αμβλώσεις κ.λπ.), ο Φραγκίσκος έγινε «αισθητός» ως ένας Πάπας που απογοήτευε, όταν δεν εξόργιζε και τις δύο εκδοχές του πολιτικού νεοσυντηρητισμού, την ακροδεξιά και τη νεοφιλελεύθερη. Παρ’ όλα αυτά, η λύπη που αναδύθηκε αυτές τις μέρες στο αριστερό ημισφαίριο των social media χρειάζεται και μιαν άλλη εξήγηση. Πρώτα από όλα, καλό είναι να υπολογίσουμε μια ηλικιακή, γενεακή παράμετρο. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έδειξαν να συγκινούνται περισσότερο, ενώ κάποιοι από τους νεότερους αντιμετώπισαν το θέμα των μεταθανάτιων εγκωμίων στον «Πάπα των φτωχών» μάλλον αμήχανα και ειρωνικά. Για αυτή τη διαφορά στάσης μπορεί να παίζει ρόλο το γεγονός πως για κάποιους της Gen Z με πιο ριζοσπαστικές απόψεις, ο Πάπας – ακόμα και ως προωθημένος και φωτισμένος – αντιπροσωπεύει πάντοτε μια ιεραρχική/πατριαρχική θέαση της ζωής και της κοινωνίας. Δεν είναι τόσο ένας παλιομοδίτικος αντικληρικαλισμός ή κάποιος μαχητικός αθεϊσμός που εξηγεί τις αποστάσεις κάποιων νεοτέρων από το πένθος για τον Φραγκίσκο.
Είναι το γεγονός πως δεν τους λέει κάτι ιδιαίτερο ένας Ποντίφικας ο οποίος γεννιέται μέσα σε μια παράδοση με πολλές σκοτεινές πλευρές. Διότι, ακόμα και αν υπήρξαν χειρονομίες αυτοκριτικής, ταπεινότητας και αναγνώρισης λαθών, η Καθολική Εκκλησία είχε ντροπιαστική ανάμειξη στα χρονικά της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και σε άλλα κύματα καταπίεσης πληθυσμών, σκανδάλων και συμπαιγνιών με τυραννικές εξουσίες. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να το προσπεράσει εύκολα ένας ηθικά ευαισθητοποιημένος νέος, ένας γεννημένος το 2000. Αντιθέτως, για τους παλαιότερους είναι πιο εύκολη η επανεκτίμηση της σημασίας της θρησκείας και των φωτεινών προσωπικοτήτων της.
Στο τέλος-τέλος υπάρχει και μια άλλη αίσθηση των πολύπλοκων διαδρομών της Ιστορίας και της αμφισημίας των καταστάσεων του πολιτισμού στο πέρασμα του χρόνου. Αν βέβαια σκάψουμε βαθύτερα, αιτία της λύπης για τη συγκεκριμένη απώλεια είναι κάτι άλλο: ότι οι λαϊκές ευαισθησίες και η κοινωνική αίσθηση του κατά κόσμον Χόρχε Μπεργκόλιο δεν έχουν πολιτικό ισοδύναμο στη σύγχρονη διεθνή σκηνή. Αρκεί ένα βλέμμα στη σύναξη των ηγετών στην κηδεία του για να αισθανθούμε πόσο χαώδης είναι η απόσταση από τις ιδέες του εκλιπόντος. Βλέπει ας πούμε κανείς τον Τραμπ και έχει αμέσως μια ιδέα της πλήρους αντιστροφής των όσων υπηρέτησε ο Φραγκίσκος: την ορμή για ωμό ανταγωνισμό, την περιφρόνηση στον αδύναμο, την απουσία συναίσθησης για τα όρια του πλανήτη. Μακάρι όμως να ήταν μόνο ο Τραμπ.
Η συγκίνηση για τον Φραγκίσκο μαρτυρά πως αρπαζόμαστε από το ηθικό παράδειγμα σαν ένα απόθεμα ουτοπικής προσδοκίας για κάτι άλλο, για μια στροφή και αλλαγή παραδείγματος. Το ότι αυτή η στροφή παραμένει στα αζήτητα είναι και ο λόγος για την απεγνωσμένη αναζήτηση ηθικών ειδώλων. Και τελικά το ότι πολλοί από εμάς έχουμε κατά βάθος επαναπαυθεί σε έναν πεζό ρεαλισμό δίχως άλλες προσδοκίες, αναθέτοντας σε φωτεινές περιπτώσεις όπως ένας Αναστάσιος Γιαννουλάτος ή ένας Χόρχε Μπεργκόλιο την εκπροσώπηση της δίψας για δικαιοσύνη.
Ο κ. Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, συγγραφέας.
Πηγή: tovima.gr
